Ngày 14/02/2025 Bộ Chính trị ban hành Kết luận 126-KL/TW năm 2025 về một số nội dung, nhiệm vụ tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị năm 2025. Theo đó, tại tiểu mục 3.3 Mục 3 Kết luận 126-KL/TW năm 2025 chỉ đạo triển khai Đề án tổ chức Công an 3 cấp, bỏ Công an cấp huyện. Cụ thể như sau: “… Giao Đảng ủy Công an Trung ương chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan và các tỉnh, thành ủy lãnh đạo, chỉ đạo triển khai Đề án tổ chức Công an 3 cấp, không tổ chức Công an cấp huyện, bảo đảm đúng mục tiêu, yêu cầu, tiến độ đề ra.”

Trước đó, tại tiểu mục 2.3 Mục II Kết luận 121-KL/TW năm 2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đồng ý chủ trương Sắp xếp tổ chức bộ máy công an địa phương theo hướng “tỉnh toàn diện, xã vững mạnh, bám cơ sở”, không tổ chức công an cấp huyện “… Đồng ý chủ trương sắp xếp tổ chức bộ máy công an địa phương theo hướng “tinh toàn diện; xã vững mạnh, bám cơ sở”, không tổ chức công an cấp huyện. Riêng đối với những huyện đảo bố trí đồn công an (do không có đơn vị hành chính cấp xã). Thí điểm không lập tổ chức đảng ở công an quận, huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.”

Theo Pháp lệnh công an xã số 06/2008 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thông tư 12/2010/TT-BCN quy định cụ thể thi hành một số điều của pháp lệnh công an xã và Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2021) đã nêu rõ chức năng, quyền hạn của công an cấp xã. Theo đó bao gồm:

- Nắm tình hình an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn xã.

- Làm nòng cốt xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, tuyên truyền phổ biến chủ trương, chính sách, pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội, hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện quy định của pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn xã theo thẩm quyền.

- Tham mưu cho UBND xã và tổ chức thực hiện quy định của pháp luật về quản lý, giáo dục các đối tượng phải chấp hành hình phạt quản chế, cải tạo không giam giữ, người bị kết án tù nhưng được hưởng án treo cư trú trên địa bàn xã; quản lý người được đặc xá, người sau cai nghiện ma túy và người chấp hành xong hình phạt tù thuộc diện phải tiếp tục quản lý theo quy định của pháp luật.

- Chủ trì, phối hợp với các cơ quan, tổ chức và lực lượng khác phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh chống tội phạm và tệ nạn xã hội theo quy định của pháp luật; bảo vệ an ninh, trật tự, an toàn xã hội; bảo vệ tính mạng, tài sản của cá nhân, cơ quan, tổ chức trên địa bàn xã.

- Thực hiện các quy định pháp luật về quản lý cư trú, CCCD và các giấy tờ đi lại khác. Quản lý vật liệu nổ, vũ khí, công cụ hỗ trợ, phòng cháy, chữa cháy, bảo vệ môi trường. Quản lý về an ninh trật tự đối với ngành, nghề kinh doanh có điều kiện trên địa bàn xã theo phân cấp và hướng dẫn của bộ trưởng Bộ Công an.

- Tiếp nhận, phân loại, xử lý theo thẩm quyền các vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn xã. Kiểm tra người, đồ vật, giấy tờ tùy thân thu giữ vũ khí, hung khí của người có hành vi vi phạm pháp luật quả tang…

- Tổ chức bắt người phạm tội quả tang, người có quyết định truy nã, truy tìm đang lẩn trốn trên địa bàn xã; dẫn giải người bị bắt lên cơ quan công an cấp trên trực tiếp.

- Xử phạt vi phạm hành chính; lập hồ sơ đề nghị áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác đối với người vi phạm pháp luật trên địa bàn xã theo quy định của pháp luật và hướng dẫn của bộ trưởng Bộ Công an.

- Được yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân trên địa bàn xã phối hợp hoạt động, cung cấp thông tin và thực hiện nhiệm vụ có liên quan đến bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

- Trong trường hợp cấp thiết, để cấp cứu người bị nạn, cứu hộ, cứu nạn, đuổi bắt người phạm tội quả tang, người có quyết định truy nã, truy tìm, được huy động người, phương tiện của tổ chức, cá nhân và phải trả lại ngay phương tiện được huy động khi tình huống chấm dứt và báo cáo ngay với chủ tịch UBND cùng cấp…

- Được sử dụng vũ khí, công cụ hỗ trợ và thực hiện một số biện pháp công tác công an theo quy định của pháp luật và hướng dẫn của Bộ trưởng Bộ Công an để bảo vệ an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn xã.

- Tham gia thực hiện công tác tuyển sinh, tuyển dụng vào lực lượng vũ trang nhân dân, luyện tập, diễn tập thực hiện các phương án quốc phòng an ninh, cứu hộ, cứu nạn, khắc phục hậu quả thiên tai và các sự cố nghiêm trọng khác.

- Tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, lập biên bản tiếp nhận, tiến hành kiểm tra, xác minh sơ bộ và chuyển ngay tố giác, tin báo về tội phạm kèm theo tài liệu, đồ vật có liên quan cho cơ quan điều tra có thẩm quyền

Đến nay, công an các địa phương đã hoàn thành tổ chức bộ máy 2 cấp tỉnh và cấp xã, không tổ chức công an cấp huyện từ 1/3/2025. Sau sắp xếp, công an xã tùy theo tình hình thực tế sẽ bố trí tối thiểu 12 cán bộ, chiến sỹ. Vậy, ngoài những quyền hạn, nhiệm vụ trước đây, hiện nay, sau khi không tổ chức công an huyện, lực lượng công an xã đã có quy định nhận thêm một số nhiệm vụ mới như:

- Đảm nhiệm thủ tục cấp đổi căn cước công dân

- Cấp đổi giấy phép lái xe.

- Tiếp nhận đăng ký, cấp biển số ô tô, xe máy, xe gắn máy…

- Cấp phiếu lý lịch tư pháp.

- Tuần tra, kiểm soát xử lý vi phạm giao thông trên các tuyến đường xã, đường thôn thuộc địa bàn quản lý…

Trưởng công an xã được giao thêm 1 số chức năng, nhiệm vụ mới. Đồng thời, Bộ Công an đã tổ chức điều tra viên và cán bộ điều tra ở công an cấp xã để tiếp nhận tin báo tố giác tội phạm tại địa bàn cơ sở để chủ động tiếp nhận, phân loại tố giác, tin báo về tội phạm và trực tiếp thụ lý điều tra giải quyết các vụ án, vụ việc tại địa bàn cơ sở.

Bộ Công an ban hành Hướng dẫn số 08 ngày 17/02/2025 về phân cấp thực hiện tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính và dịch vụ công trực tuyến khi không tổ chức Công an cấp huyện. Theo đó, công an cấp xã đủ điều kiện có thể tiếp nhận, giải quyết tối đa 35 thủ tục hành chính, dịch vụ công trực tuyến trong các lĩnh vực quản lý xuất nhập cảnh (4 thủ tục); cấp và quản lý căn cước (16 thủ tục); định danh và xác thực điện tử (1 thủ tục); quản lý ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện về an ninh trật tự (3 thủ tục); đăng ký, quản lý phương tiện giao thông cơ giới đường bộ (11 thủ tục).

Phạm Thị Quyên, Khoa Nhà nước và pháp luật