Ngày 19/5, đúng dịp kỷ niệm 133 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890-19/5/2023) đây là dịp mỗi người dân Việt Nam trong nước, kiều bào ta ở nước ngoài và bạn bè thân thiết trên thế giới kỷ niệm trọng thể Ngày sinh của Người. Dù đã mãi đi xa, nhưng hình ảnh của Người còn sống mãi trong trái tim của Nhân dân Việt Nam và nhân loại yêu chuộng hòa bình, chính nghĩa trên toàn thế giới.

Theo tiểu sử chính thức, Chủ tịch Hồ Chí Minh sinh ngày 19-5-1890 tại quê mẹ là làng Hoàng Trù (Trua), xã Chung Cư, tổng Lâm Thịnh (nay là xã Kim Liên hay làng Sen), huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An, cha là Nguyễn Sinh Sắc (Huy) và mẹ là Hoàng Thị Loan, được đặt tên là Nguyễn Sinh Cung là thứ ba trong gia đình có bốn con.

Lần đầu tiên, sinh nhật của Chủ tịch Hồ Chí Minh được công bố vào năm 1946, do vậy, ngày 19-5-1946 cũng là lần đầu tiên một hình thức mừng sinh nhật được tổ chức dường như để biểu thị khối đoàn kết của nhân dân quanh vị nguyên thủ của một quốc gia non trẻ đang đương đầu với những thử thách to lớn liên quan đến vận mệnh quốc gia hơn là một sự sùng bái đối với một lãnh tụ.

Hồi ức của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã ghi lại hình ảnh các cháu thiếu nhi nội ngoại thành Thủ đô Hà Nội vốn là trẻ bán báo hay trẻ mồ côi tại ngôi trường Người đã từng đến thăm... đánh trống ếch mang theo những huy hiệu là các con chữ “i tờ” của phong trào diệt dốt đến tặng cho Chủ tịch nước và hát những bài ca cách mạng. Tiếp đó là đoàn đại biểu các chiến sĩ Nam Bộ từ chiến trường ra công tác và Đoàn đại biểu Văn hóa Cứu quốc đến chúc thọ Người khởi xướng và lãnh đạo cuộc Cách mạng Giải phóng dân tộc.

Đáp lại tình cảm của mọi người, Người nói với các chiến sĩ Nam Bộ: Thật ra, các báo ở đây làm to cái ngày sinh của tôi, chứ tuổi năm mươi sáu chưa có gì đáng được chúc thọ, cũng hãy còn như là thanh niên cả, trà trước các anh, các chị, trước cảnh  êm vui ở Bắc đây, tôi thật lấy làm xấu hổ vì trong Nam chưa được thái bình. Còn với các chiến sĩ văn hóa đến xin khẩu hiệu cho phong trào  "Đời sống mới”  thì Người đề xuất câu cần kiệm liêm chính, chí công vô tư và giải thích "Hàng ngày ta phải ăn cơm, uống nước, phải thở khí trời mà sống. Những việc đó ngày xưa ông cha ta phải làm, bây giờ chúng ta phải làm, con cháu ta sau này cũng phải làm. Vậy ăn cơm, uống nước và thở khí trời để đem lại cuộc sống cho con người thì đó là những việc không khi nào trở thành cũ cả, “Cần kiệm liêm chính, chí công vô tư đối với Đời sống mới cũng vậy”.⁽¹⁾

Đáp lại những lời chúc mừng sinh nhất vào năm 1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn Quốc hội, Chính phủ, các đoàn thể và các tầng lớp nhân dân. Thư có đoạn: “Đồng bao yêu mến tôi, chúc thọ tới, tôi biết lấy gì, nói gì để báo đáp lại lòng thân ái ấy? Tôi chỉ có một cách báo đáp là kiên quyết cùng đồng bào chịu cực khổ, quyết cùng đồng bào kháng chiến cho đến thắng lợi hoàn toàn, quyết cùng đồng  bào tranh lại thống nhất và độc lập thật sự cho Tổ quốc, quyết cùng đồng  bào ra sức làm thế nào cho con cháu chúng ta bây giờ và muôn đời về sau được sung sướng và tự do.

Ngày 19-5-1947, giữa lúc chiến tranh lan rộng ra cả nước, ngày sinh nhật diễn ra tại một địa điểm bí mật trên chiến khu ở Sơn Dương (Tuyên Quang), chỉ là một bó hoa rừng của những người thân cận đang bảo vệ người đứng đầu cuộc kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dành bó hoa ấy để đi viếng người cấp dưỡng của mình vừa qua đời vì sốt rét.

Vào dịp 19-5-1949, đáp lại đề nghị tổ chức lễ sinh nhật, Chủ tịch Hồ Chí Minh làm bài thơ “Không đề”:

“Vì nước chưa nên nghĩ đến nhà,

Năm mươi chín tuổi vẫn chưa già.

Chờ cho kháng chiến thành công đã,

Bạn sẽ ăn mừng sinh nhật ta” ⁽²⁾.

Sau ngày 19-5-1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn các tầng lớp nhân dân đã mừng thọ và hẹn: “...đến ngày toàn quốc ăn mừng hoàn toàn thắng lợi, trong cuộc kỷ niệm to ấy, tôi sẽ vui vẻ tiếp đồng bào và chiến sĩ, kèm thêm một kỷ niệm nhỏ là Ngày sinh nhật của tôi” ⁽³⁾.

Vào dịp 19-5-1950, trong một cuộc họp cán bộ các cơ quan Trung ương ở Thác Dẫng (Tuyên Quang), đáp lại tình cảm của mọi người, Chủ tịch Hồ Chí Minh làm một bài thơ tự cảm về tuổi tác của mình:

“Sáu mươi tuổi hãy còn xuân chán,

So với ông Bành vẫn thiếu niên.

Ăn khỏe, ngủ ngon, làm việc khoẻ,

Trần mà như thế kém gì tiên!”⁴.

Vào dịp tròn 63 tuổi (19-5-1953), Chủ tịch Hồ Chí Minh làm bài thơ chữ Hán “Thất cửu”:

 “Nhân vị ngũ tuần thường thán lão,

Ngã kim thất cửu chính khang cường.

Tự cung thanh đạm tinh thần sảng,

Tố sự thung dung nhật nguyệt trường” ⁵

Nhà thơ Xuân Thủy dịch:

“ Chưa năm mươi đã kêu già,

Sáu ba, mình vẫn nghĩ là đương trai.

Sống quen thanh đạm nhẹ người,

Việc làm tháng rộng ngày dài ung dung” ⁶

Ngày ngày 19-5- 1954, Lễ mừng sinh nhật hòa chung  với không khí đón mừng chiến thắng Điện Biên Phủ bằng cuộc gặp gỡ của Chủ Tịch Hồ Chí Minh đối với những đại biểu từ chiến trường trở về chiến khu. Bác đã gắn huy hiệu cho các chiến sỹ trẻ bắt sống tướng  ĐờCáttơri (De Castries). và trong cuộc gặp còn có một vị khách đặc biệt là nhà  điện ảnh XooViết Rôma Cácmen, người đang thực hiện các bộ phim về Điện Biên Phủ và cuộc kháng chiến của nhân dân ta.

Sau ngày hòa bình, Người thường vắng mặt ở nhà để tránh những cái tiếp mừng sinh nhất. Ngày 19-5-1958, Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm chùa Hương;  ngày 19-5-1959, Người đi thăm chùa Tây Phương

Từ năm 1960 đến 1967, vào trung tuần tháng 5, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường sang Trung Quốc để làm công tác ngoại giao tranh thủ nước bạn ủng hộ, cuộc kháng chiến đang diễn ra ngày càng ác liệt trong nước. Riêng ngày 19-5-1965, trong dịp thăm Trung Quốc, Người thăm Khúc Phụ, quê hương của Không Từ và làm bài thơ “Phỏng Khúc Phụ”:

Ngũ nguyệt thập cửu phỏng Khúc Phụ,

Cổ từng có miếu lương y hy,

Khổng gia thế lực kim hà tại?

Chỉ thặng là dương chiếu cổ bi.⁷

Đặng Thai Mai dịch

Mười chín tháng năm thăm Khúc Phụ,

Miếu xưa vẫn dưới bóng tùng xưa.

Uy quyền họ Khổng giờ đâu nhỉ?

Lấp loáng bia xưa chút ánh tà.

Ngày 19-5 của hai năm cuối cùng 1968 và 1969, vào khoảng thời gian từ 9 đến 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đều dành để xem và sửa lại “Di chúc”, vào lúc 10 giờ 30 phút ngày 19-5-1969, Người tiếp chị Phan Thị Quyên, vợ liệt sĩ Nguyễn Văn Trỗi và chị Nguyễn Thị Châu, cán bộ Hội Liên hiệp Thanh niên và Sinh viên Giải phóng khu Sài Gòn - Gia Định đến chúc thọ Người. Dường như vào thời điểm chiến tranh còn gian khổ và nước nhà chưa thống nhất, những tình cảm sâu nặng nhất Người luôn muốn dành cho miền Nam ruột thịt.